تست پس از مقاربت (Post Coital Test)

این تست یکی از اولین تست ها برای ارزیابی ناباروری است و در حدود بیش از 100 سال است که انجام می شود. زمان انجام PCT مهم بوده و باید در مرحله قبل از تخمک گذاری، در زمان بیشترین سیالیت و حجم موکوس انجام شود، بنابراین فرد و پزشک باید زمان تخمک گذاری را تخمین بزنند، تعیین دقیق این روز، کار مشکلی است، به خصوص اگر سیکل های قاعدگی نامرتب باشد. زمان تخمک گذاری با استفاده از روش های مختلف مثل کیت تشخیص تخمک گذاری و یا نمودار درجه حرارت پایه ای بدن (Body Base Temperature- BBT) محاسبه و برآورد میشود.

معمولاً زمان تخمک گذاری در سیکلهای قاعدگی منظم و 28 روزه، روز 14 سیکل می باشد.
 

در حوالی تخمک‌گذاری، موکوسی که از دهانة رحم ترشح می‌گردد بیشتر و آبکی‌تر می‌شود. این موکوس زمینه را برای انتقال اسپرم از واژن به درون رحم تسهیل می‌کند. بررسی ترشحات دهانة رحم غالباً با استفاده از یک اسپکولوم در حدود زمان تخمک‌گذاری انجام می‌گیرد و کمیت و کیفیت ترشحات دهانة رحم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. بهترین روش برای بررسی موکوس دهانة رحم تست پس از مقاربت یا PCT[1] است. آزمایش پس از مقاربت یا PCT کاملاً شبیه بررسی ترشحات دهانة رحم در تست پاپ اسمیر است، به این ترتیب که این آزمایش 12-4 ساعت پس از انجام مقاربت در حدود زمان تخمک‌گذاری صورت می‌پذیرد (3-2 روز قبل از آزمایش باید از نزدیکی خودداری شود). این بررسی نه تنها اطلاعاتی را در مورد کیفیت و کمیت مخاط موجود ارائه می‌دهد، بلکه ارزیابی کاملی از میزان تعداد و تحرک اسپرم پس از ترکیب با مخاط دهانة رحم فراهم می‌آورد. این آزمایش بر اساس اندازه‌گیری پارامترهایی در موکوس مثل حجم، خاصیت سرخسی شدن[2]، قابلیت کش‌آمدن[3]، ویسکوزیته و سلول‌های عفونی درجه‌بندی می‌شود و زنانی که در این درجه‌بندی، نمرة بالای 10 به دست می‌آورند از لحاظ کیفیت و کمیت موکوس سرویکس در گروه نرمال قرار می‌گیرند. سپس تعداد و تحرک اسپرم و همینطور میزان اسیدیته (pH) در هر دو منبع واژینال و سرویکس (دهانه رحم) در زیر میکروسکوپ مشاهده می شود. در حالت نرمال pH واژن اسیدی و دهانه رحم خنثی یا قلیایی باشد و حداقل 10 اسپرم متحرک با درجه تحرک پیشرونده سریع و کند در میدان میکروسکوپی (با بزرگنمایی 400) باید مشاهده شود.

نتیجه نرمال PCT نقش تعیین کننده در انتخاب روش درمانی دارد و نشان دهنده آن است که:

1- شوهر به اندازه کافی اسپرم طبیعی تولید می کند.
2- به دنبال نزدیکی، اسپرم به طور صحیح در داخل واژن قرار گرفته است.
3- غدد دهانه رحم طبیعی هستند.
4- استروژن به میزان کافی قبل از تخمک گذاری تولید شده و در نتیجه تخمک گذاری طبیعی است.
5- آنتی بادی ضد اسپرم در موکوس وجود ندارد. منفی شدن PCT یعنی عدم وجود اسپرم یا بی حرکت بودن تمام اسپرمها درموکوس می باشد.
 

مواردی که سبب غیر طبیعی شدن تست می شوند عبارتنداز:

PCT -1 در زمان مناسب انجام نشده است. برای مثال PCT خیلی زود یا خیلی دیر در سیکل انجام شده است. زمان اشتباه از شایعترین علل نتیجه غیر طبیعی بوده و لازم است که دوباره تکرار شود.
2- تخم ک گذاری در طی آن سیکل قاعدگی رخ نداده است. شاید دلیل آن فشار و استرس و تعیین غلط زمان انجام نزدیکی باشد.
3- تعداد اسپرم خیلی کم بوده یا حرکت آن کم است.
4- دهانه رحم غیرطبیعی می تواند سبب منفی شدن تست گردد. برای مثال عفونت مزمن در دهانه رحم مانع تولید موکوس کافی می شود و در بعضی از زنان که دارای زخم در دهانه رحم می باشند، موکوس به اندازه کافی تولید نمیشود. همچنین بیمارانی که سابقه جراحی دهانه رحم داشته اند، برای مثال مخروط برداری دهانه رحم (Conization) که طی این عمل جراحی، بافت دهانه رحم بصورت مخروط (Cone) برای تشخیص و درمان ضایعات دهانه رحم برداشته می شود، اغلب سبب این مشکل می شوند.
5- وجود آنتی بادی علیه اسپرم در ترشحات دهانه رحم
6- درمان با داروهایی همچون کلومیفن، ،Tamoxifen، پروژسترون، دانازول که همگی برای درمان ناباروری استفاده می شوند می توانند مانع تولید موکوس خوب شوند.
7- کاهش قابلیت کش آمدن موکوس می تواند ناشی از کاهش سطح استروژن سرم (نامناسب بودن وضعیت تخمک) می باشد.
به خاطر بسپارید که تست غیر طبیعی زمانی دارای ارزش است که تست های غیرطبیعی تکراری در شرایط کاملاً مناسب حاصل شود.